σαρδόνιος

-α, -ο / σαρδόνιος, -ία, -ον, ΝΜΑ, και σαρδάνιος, -ία, -ον, ΜΑ, και μτγν. τ. ουδ. σαρδώνιον Α

(κυρίως φρ.) α) «σαρδόνιο γέλιο» ή «σαρδόνιος γέλως» — σαρκαστικό, μοχθηρό γέλιο που εκδηλώνεται με χαρακτηριστική σύσπαση τού προσώπου

νεοελλ.

«σαρδόνιο προσωπείο» ή «σαρδόνιος γέλως»

ιατρ. χαρακτηριστικό προσωπείο σε τέτανο, οφειλόμενο σε σύσπαση τών μιμικών μυών τού προσώπου, εξαιτίας τής οποίας οι γωνίες τού στόματος έλκονται προς τα έξω δίνοντας στο πρόσωπο την έκφραση μοχθηρού γέλιου

αρχ.

το ουδ. ως ουσ. τὸ σαρδόνιον ή σαρδώνιον το φυτό σαρδάνη*.

[ΕΤΥΜΟΛ. Αβέβαιης ετυμολ. Κατά μία άποψη, το επίθ. σαρδάνιος έχει σχηματιστεί από το ρ. σαίρω (Ι)* «δείχνω τα δόντια», πιθ. μέσω ενός αμάρτυρου ονόματος *σαρ-δών (πρβλ. σπα-δών, τυφ-ε-δών). Σύμφωνα με άλλη, παλαιότερη άποψη, η λ. έχει προέλθει από το όν. ενός φυτού, που ευδοκιμούσε στη Σαρδηνία (πρβλ. πιθ. τον τ. σαρδάνη), το οποίο είχε την ιδιότητα να προκαλεί σπασμωδικό γέλιο σε όποιον τό έτρωγε. Επίσης, έχει διατυπωθεί η άποψη ότι η λ. συνδέεται με τον τ. που παραδίδει ο Ησύχ. σαρδανάφαλλος

γελωτοποιός και προέρχεται από το όν. ενός λαού τής Μεσογείου (πιθ. γειτονικού τών Αιγυπτίων) Sardana. Ο τ. σαρδόνιος (και ουδ. σαρδώνιον) είναι μτγν. και έχει σχηματιστεί αναλογικά προς το Σαρδόνιος / Σαρδώνιος (< Σαρδώ «Σαρδηνία»). Την λ., τέλος, δανείστηκαν οι νεώτερες γλώσσες (πρβλ. αγγλ. sardonic, γαλλ. sardonique, γερμ. sardonisch)].